ABD Başkanı Donald Trump, perşembe günü Beyaz Saray’da beş Orta Asya ülkesinin liderleriyle bir araya geldi. Amaç, akıllı telefonlardan elektrikli araçlara ve savaş uçaklarına kadar yüksek teknolojili cihazlar için ihtiyaç duyulan nadir toprak elementlerinin yeni kaynaklarını bulmaktır.
Trump, önce Oval Ofis’te Kazakistan, Kırgızistan, Tacikistan, Türkmenistan ve Özbekistan liderleriyle ikili görüşmelerde bulundu, ardından çalışma yemeğinde bir araya geldi.
Trump akşam yemeğinde yaptığı konuşmada, “Ekonomik ortaklıklarımızı güçlendiriyoruz, güvenlik işbirliğimizi güçlendiriyoruz ve genel bağlarımızı genişletiyoruz” dedi. Bu ülkelerin bir zamanlar Doğu ile Batı’yı birbirine bağlayan İpek Yolu’na da ev sahipliği yaptığını hatırlattı. Trump ayrıca, “Maalesef önceki Amerikan başkanları bu bölgeyi tamamen ihmal ettiler” dedi.
Beyaz Saray görüşmeleri, Trump’ın nadir metal ihracatı konusunda Çin ile gerilimi geçici olarak hafifletmesinin ardından geldi. Geçen ay Pekin, bu kritik madenlere yeni ihracat kısıtlamaları getirmiş ancak bu kısıtlamaların Güney Kore’deki Trump-Xi toplantısı sonrasında bir yıl erteleneceğini açıklamıştı.
Washington şimdi Çin’i atlatmanın yeni yollarını arıyor. Çin, dünyadaki nadir toprak çıkarımının yaklaşık %70’ini ve işleme kapasitesinin %90’ını kontrol ediyor.
Ekonomik bağları güçlendirmek
Trump’tan önceki gün Orta Asyalı liderleri ağırlayan Dışişleri Bakanı Marco Rubio, bu ülkelerin ABD ile ekonomik ilişkilerini genişletme potansiyeline dikkat çekti.
Rubio, “Krizlere ve sorunlara o kadar çok odaklanıyoruz ki, heyecan verici yeni fırsatları gözden kaçırıyoruz” dedi. Ancak şu anda önümüzde gerçekten heyecan verici bir fırsat var: ülkelerimizin ulusal çıkarlarının uyumlu hale geleceği bir an.”
Beyaz Saray görüşmeleri, her iki partiden senatörlerin Çarşamba günü Sovyet dönemi ticaret kısıtlamalarını ortadan kaldıracak bir yasa tasarısı sunmasının hemen ardından geldi. Bazı senatörlere göre bu kısıtlamalar Amerika’nın Orta Asya ülkelerindeki yatırımlarını engelliyor.
Trump yönetimi yetkilileri bu ülkelerle ilişkilerin derinleştirilmesinin bir öncelik olduğunu söyledi. ABD’nin Hindistan Büyükelçisi ve Trump’ın Orta ve Güney Asya özel temsilcisi Sergio Gor, Orta Asyalı yetkililere şöyle konuştu: “Başkanın bu bölgeye yönelik taahhüdü, Beyaz Saray ile doğrudan bir iletişim hattına sahip olmaktır ve bu bölge hak ettiği ilgiyi görecektir.”
Nadir topraklar açısından zengin Orta Asya
Uzun süredir “C5+1” olarak anılan bu ülke grubu, bölgesel güvenlik konularına odaklanıyor: ABD’nin Afganistan’daki varlığı ve Afganistan’dan çekilmesi, Çin’in Sincan’daki Uygurlara yönelik politikaları ve Rusya’nın bölgede yeniden güç kazanma çabaları.
Buna rağmen Çin ve Rusya, Orta Asya’nın maden zenginliklerinden uzun süredir yararlanıyor. Verilere göre Kazakistan, 2023 yılında Çin’e 3,07 milyar dolar, Rusya’ya ise 1,8 milyar dolar değerinde maden ihraç ederken, ABD’ye yalnızca 544 milyon dolar sattı.
Orta Asya, dünyadaki nadir toprak elementlerinin büyük rezervlerine sahiptir ve küresel uranyum üretiminin yaklaşık yarısını oluşturmaktadır. Ancak bölgenin bu kaynakların geliştirilmesi için ciddi yatırımlara ihtiyacı var.